Πνευμονιοκοκκική νόσος

Η πνευμονία της κοινότητας ή αλλιώς η εξωνοσοκομειακή πνευμονία αρκετά συχνά αποτελεί μία σοβαρή λοίμωξη σε παιδιά και ενήλικες. Το βακτήριο Streptococcus pneumoniae εξακολουθεί να θεωρείται το συχνότερο μικροβιακό αίτιο. Το συγκεκριμένο βακτήριο μπορεί να προσβάλει το αναπνευστικό σύστημα και να προκαλέσει ιγμορίτιδα, εώς και βακτηριακή πνευμονία, μέση ωτίτιδα, ενώ αν προσβάλει το κεντρικό νευρικό σύστημα μπορεί να προκαλέσει και μηνιγγίτιδα.

Κάθε χρόνο αναφέρονται 156 εκατομμύρια περιστατικά πνευμονίας από πνευμονιόκκοκο σε παιδιά παγκοσμίως. Το 95% των νέων περιστατικών εμφανίζονται σε παιδιά που κατοικούν σε αναπτυσσόμενες χώρες.

Η πνευμονία που οφείλεται σε πνευμονιόκκοκο είναι μια πολύ σοβαρή νόσος, με υψηλά ποσοστά θνητότητας (10-20%). Σε ομάδες υψηλού κινδύνου όπως είναι τα μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι το ποσοστό θανάτου υπερβαίνει το 50%.

Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα λόγω του γεγονότος ότι το ανοσοποιητικό τους σύστημα δεν έχει αναπτυχθεί ακόμα πλήρως. Παρά τη θεραπεία με αντιβιοτικά, ένα ποσοστό των παιδιών εξακολουθεί να χάνει την ζωή του από αυτές τις επικίνδυνες επιπλοκές. Τα παιδιά που επιβιώνουν, συχνά αντιμετωπίζουν μόνιμες βλάβες όπως κώφωση, επιληψία, διανοητική καθυστέρηση ή άλλες σοβαρές αναπηρίες.

Οι ιδιαίτερα ευπαθείς ομάδες είναι ενήλικες άνω των 65 ετών, άτομα που πάσχουν από χρόνιες παθήσεις όπως πνευμονοπάθεια, καρδιοπάθεια, σακχαρώδη διαβήτη, νεφρική ανεπάρκεια και αυτοάνοσα νοσήματα, άτομα ανοσοκατεσταλμένα, άτομα μετά από σπληνεκτομή, άτομα με δρεπανοκυτταρική ή μικροδρεπανοκυτταρική αναιμία,
παιδιά άνω των 2 ετών με χρόνια νοσήματα και ανοσοανεπάρκεια και παιδιά μικρότερα των 2 ετών. Ο αλκοολισμός αποτελεί επίσης προδιαθεσικό παράγοντα.

Ο πνευμονιόκοκκος είναι ένας παθογόνος μικροοργανισμός, ο οποίος προσκολλάται στους βλεννογόνους της μύτης και του φάρυγγα πολλών ανθρώπων (ανάλογα με την ηλικία ως και στο 60%), χωρίς το γεγονός αυτό να σημαίνει ότι θα νοσήσουν. Μεταφέρεται μέσω μολυσμένων σταγονιδίων, για παράδειγμα με το βήχα ή το φτέρνισμα, στις ευπαθείς ομάδες, όπως τα μικρά παιδιά και τους ηλικιωμένους, και συχνά προκαλεί ασθένειες.

Τα συμπτώματα της πνευμονίας συνήθως περιλαμβάνουν ρίγος, υψηλό πυρετό, εφίδρωση, δύσπνοια, θωρακικό άλγος, παραγωγικό βήχα με πτύελα, μυαλγία και κόπωση. Η ταχύπνοια (ταχύς ρυθμός αναπνοών ανά λεπτό) ως σύμπτωμα πνευμονίας αξιολογείται κυρίως στα παιδιά και μπορεί να προηγείται των άλλων κλινικών ευρημάτων. Συχνά η διάγνωση της πνευμονίας βασίζεται στην κλινική εικόνα του ασθενούς. Απεικονιστικές εξετάσεις όπως η ακτινογραφία θώρακος πραγματοποιούνται προς επιβεβαίωση της κλινικής υπόθεσης, σε περίπτωση διφορούμενων αποτελεσμάτων από την κλινική εξέταση, σε περίπλοκες περιπτώσεις ή για παρακολούθηση της πορείας της νόσου. Στα βρέφη και στα μικρά παιδιά η ακτινογραφία θώρακος ενδείκνυται όταν διαπιστώνεται πυρετός σε συνδυασμό με:

ταχύπνοια, ρουθούνισμα, ρόγχοι, αναπνευστική δυσχέρεια και ακροαστικά.

Πολυάριθμα απεικονιστικά χαρακτηριστικά συνθέτουν την εικόνα της πνευμονίας αλλά και ενός πλήθους άλλων παθολογικών καταστάσεων. Για τον λόγο αυτό η διάγνωση πρέπει να γίνεται πάντα βάσει όλων των διαγνωστικών ευρημάτων.Έρευνες των τελευταίων ετών αποδίδουν στην απλή ακτινογραφία θώρακος μια ευαισθησία και
μια ακρίβεια μεταξύ 42-73% όσον αφορά στην ανάδειξη της αιτιολογίας της πνευμονίας. Ανάλογα με το αν μια πνευμονία είναι βακτηριακής, ιογενούς ή άλλου είδους προελεύσεως κυριαρχούν και συγκεγριμένα απεικονιστικά χαρακτηριστικά. Η
πνευμονιοκοκκική πνευμονία είναι βακτηριακής προελεύσεως.

Το τυπικό εύρημα της ακτινογραφίας θώρακος στην βακτηριακή πνευμονία είναι η πύκνωση (ή σκιά) που παρουσιάζεται στον πνεύμονα και συνήθως περιορίζεται σε έναν λοβό (λοβώδης πνευμονία). Οι λήψεις των εικόνων σε δύο επίπεδα (οπισθιο-πρόσθιο και πλάγιο ή αλλιώς face και profile) βοηθά στον προσδιορισμό της ακριβούς
θέσης του διηθήματος και της σχέσης του με τα γύρω όργανα όπως για παράδειγμα το μεσοθωράκιο και η καρδιά.

Σε περίπλοκες καταστάσεις ή όταν η ακτινογραφία θώρακος αφήνει κάποια ερωτηματικά, οι απεικονιστικές εξετάσεις μπορούν να συμπληρωθούν με την υπολογιστική ή αξονική τομογραφία. Η μέθοδος αυτή έχοντας την δυνατότητα να παράγει εικόνες πολύ λεπτών τομών του πνευμονικού παρεγχύματος είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη και πολύ πιο ειδική από την απλή ακτινογραφία. Και εδώ ητυπική απεικόνιση της βακτηριακής πνευμονίας είναι εστιακές ή ακανόνιστες περιοχές πύκνωσης με παρουσία αεροβρογχογράμματος. Σημαντική είναι η συμβολή της υπολογιστικής τομογραφίας στην ακριβή ανάδειξη της τοποθεσίας του πνευμονικού διηθήματος αλλά και στην ανάδειξη επιπλοκών.

Η αξονική τομογραφία του θώρακα ενδείκνυται και για την παρακολούθηση της πορείας της
νόσου, ιδιαίτερα σε μεγάλους ανθρώπους, σε ανθρώπους με πνευμονιοπάθεια καθώς και σε ανοσοκατεσταλμένους ανθρώπους εφόσον καθιστά δυνατή την διάγνωση της νόσου σε πρώιμο στάδιο ή αντίθετα μπορεί να αποκλείσει την παρουσία της
σε περιπτώσεις που κάτι τέτοιο είναι ζωτικής σημασίας. Αντίθετα, δεν χρησιμοποιείται για την διάγνωση της πνευμονίας σε παιδιά παρα μόνο σε πολύ ειδικές περιπτώσεις λόγω της σχετικά μεγάλης ακτινοβολίας της μεθόδου και της αδυναμίας συνεργασίας των πολύ μικρών παιδιών. Συμπληρωματικός έλεγχος γίνεται και με μικροβιολογικό έλεγχο με Γενική εξέταση αίματος, ΔΕΚ καιCRP, Mycoplasma Pneumoniae.

Επιμέλεια κειμένου:
Δημήτριος Τριανταφύλλου
Δρ. Πανεπιστημίου Αθηνών
Πρώην Διευθυντής του Ακτινολογικού Τμήματος
του 7ου Νοσοκομείου του ΙΚΑ
Επιστημονικά Υπεύθυνος του Διαγνωστικού
Κέντρου «ΚΟΣΜΟΪΑΤΡΙΚΗ»