Στενωτική νόσος καρωτίδων

Οι καρωτίδες και οι σπονδυλικές αρτηρίες είναι οι βασικές αρτηρίες που τροφοδοτούν με αίμα τον εγκέφαλο. Οι κοινές καρωτίδες -από μία σε κάθε πλευρά του λαιμού- είναι αρτηρίες που εκφύονται από αορτή (το κύριο αιμοφόρο αγγείο στο σώμα που ξεκινάει από την καρδιά) στο επίπεδο του αορτικού τόξου και εκτείνονται μέχρι τον εγκέφαλο στο εσωτερικό του κρανίου. Κάθε κοινή καρωτίδα χωρίζεται σε έξω και έσω καρωτίδα οι οποίες τρο-
φοδοτούν με αίμα το πρόσωπο και τον εγκέφαλο αντίστοιχα. Σημαντικότερη από τις καρωτίδες θεωρείται η έσω καρωτίδα, επειδή το κύριο έργο της είναι η τροφοδοσία του εγκεφάλου με αίμα και άρα με οξυγόνο.

Τι είναι η αθηρωμάτωση των καρωτίδων:

Η κύρια παθολογία των καρωτίδων είναι η αθηρωματική ή αγγειακή ή αποφρακτική νόσος των καρωτίδων, η οποία συνήθως προσβάλλει άτομα ηλικίας πάνω από 60 ετών και είναι συχνότερη στους άνδρες παρά στις γυναίκες, χωρίς να αποκλείεται η εμφάνισή της και σε μικρότερες ηλικίες. Όπως και οποιαδήποτε αρτηρία στο σώμα, οι καρωτίδες αρτηρίες μπορεί να προσβληθούν από την αθηρωματική νόσο και να αποφραχθούν στο εσωτερικό τους μερικά (στένωση) ή και πλήρως.

Καθώς εναποτίθεται αθηρωματική υλικό – αθηρωματική πλάκα, οι αρτηρίες στενεύουν και σκληραίνουν. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται αθηροσκλήρυνση ή σκλήρυνση των αρτηριών. Το «αθηρωματικό υλικό» ή «αθηρωματική πλάκα» αποτελείται από λίπη, ασβέστιο και κύτταρα του καρωτιδικού τοιχώματος. Η αθηρωμα τική πλάκα αναπτύσσεται σταδιακά με την πάροδο των ετών και η διαδικασία αυτή είναι περισσότερο πιθανό να λάβει χώρα με τη γήρανση. Μόνο το 1% των ενηλίκων ηλικίας 50 έως 59 ετών έχουν σημαντικά στενωμένες καρωτίδες αρτηρίες, όμως το 10% των ενηλίκων ηλικίας 80 έως 89 ετών έχουν το πρόβλημα αυτό. Η ποσότητα αίματος που περνάει από την έσω καρωτίδα σε ηρεμία και σε υγιή άτομα φτάνει τα 200-230 ml/λεπτό. Αφορά ηλικίες 20-55 ετών. Μετά το 55ο έτος ελαττώνεται λόγω αύξησης των αντιστάσεων στον εγκέφαλο.

Στενώσεις της έσω καρωτίδας έως 50% δεν προκαλούν μείωση της ροής, στενώσεις 50-70% μειώνουν την παροχή σε 127,5
ml/λεπτό και στενώσεις >70% μειώνουν την παροχή σε λιγότερο από 100ml/λεπτό. Στην τελευταία περίπτωση αναμένονται και κλινικά συμπτώματα.

Καθώς η αθηρωματική πλάκα αναπτύσσεται σταδιακά, ο αυλός της καρωτίδας γίνεται όλο και μικρότερος, με αποτέλεσμα η αιματική ροή προς τον εγκέφαλο κάποια στιγμή να μειωθεί τόσο πολύ, ώστε να προκληθεί αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Επιπλέον, εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να προκληθεί όταν τμήμα της καρωτιδικής πλάκας αποσπαστεί από το τοίχωμα της καρωτίδας και παρασυρόμενο από την αιματική ροή, “ταξιδέψει” προς μικρότερες αρτηρίες τις οποίες αποφράσσει. Αυτό γιατί μία αθηρωματική πλάκα μπορεί να καταστεί ασταθής και κομμάτια από τη λιπώδη εναπόθεση μπορεί να αποσπαστούν κατά διαστήματα και να μεταφερθούν με την αιματική ροή προς τον εγκέφαλο (εμβολή). Όταν αυτά τα σωματίδια (ή έμβολα) ενσφηνωθούν σε μικρότερη αρτηρία στον εγκέφαλο μπορεί να προκαλέσουν αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είτε παροδικό είτε και μη παροδικό. Το 80% όλων των εγκεφαλικών επεισοδίων οφείλονται σε βλάβες των καρωτίδων.

Ποιοι οι παράγοντες κινδύνου:

Όπως και στην περίπτωση της αρτηριακής νόσου οπουδήποτε στο σώμα, ορισμένοι παράγοντες αυξάνουν την πιθανότητα δημιουργίας αθηρώματος.

Αυτοί περιλαμβάνουν:

• Οικογενειακό ιστορικό αθηρωσκλήρυνσης (καρωτιδική νόσος,στεφανιαία νόσος, περιφερική αγγειοπάθεια)
• Ηλικία (οι άνδρες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο κάτω από την ηλικία των 75 ετών, ενώ οι γυναίκες σε ηλικία μεγαλύτερη των 75 ετών)
• Φύλο (οι άνδρες νοσούν με μεγαλύτερη συχνότητα)
• Κάπνισμα
• Υψηλή αρτηριακή πίεση ( υπέρταση )
• Υψηλή χοληστερόλη στο αίμα ( υπερχοληστερολαιμία ) και τριγλυκερίδια
• Σακχαρώδης Διαβήτης ( ειδικά στην περίπτωση που δεν ελέγχεται επαρκώς )
• Παχυσαρκία
• Έλλειψη άσκησης – καθιστική ζωή

Ποια τα συμπτώματα της καρωτιδικής στένωσης

Όπως συμβαίνει στα περισσότερα αγγειακά νοσήματα, συνήθως δεν υπάρχουν συμπτώματα που να δηλώνουν την παρουσία μιας καρωτιδικής στένωσης, ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια της νόσου. Δυστυχώς, οι πρώτες εκδηλώσεις μιας καρωτιδικής στένωσης είναι ένα παροδικό ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο ή ακόμη και ένα εγκατεστημένο εγκεφαλικό με μόνιμες βλάβες. Ανεξαρτήτως ενός παροδικού ή ενός εγκατεστημένου εγκεφαλικού, τα συμπτώματα είναι παρόμοια και σε αυτά συνήθως συμπεριλαμβάνονται τα ακόλουθα:

• Σύγχυση, δυσκολία στην ομιλία ή στην κατανόηση της ομιλίας
• Θάμβος ή και απώλεια όρασης (πολλοί την περιγράφουν ως να καλύπτεται το μάτι από κουρτίνα)
• Αδυναμία κίνησης σκέλους (άνω ή κάτω άκρου)
• Αδυναμία, μούδιασμα σε περιοχή του σώματος όπως το πρόσωπο, το χέρι ή το πόδι από την μία μόνο πλευρά
• Δυσκολία στην βάδιση, απώλεια της ισορροπίας ή του προσανατολισμού

Σε βλάβες των σπονδυλικών έχουμε ιλίγγους, διπλωπία, δυσαρθρία, απώλεια ισορροπίας μέχρι πτώση στο έδαφος χωρίς απώλεια συνείδησης (drop attacks).

Πώς γίνεται η διάγνωση

Όσον αφορά στην πρόληψη και τη διάγνωση της καρωτιδικής νόσου, η πρώτη εξέταση εκλογής είναι το έγχρωμο Doppler υπερηχογράφημα ή Triplex των καρωτίδων και των σπονδυλικών αρτηριών καθώς αποτελεί μια απεικονιστική μέθοδο εύκολη, μη επεμβατική, γρήγορη, ανώδυνη και απόλυτα αξιόπιστη η οποία μας δίνει τη δυνατότητα να ελέγξουμε την κατάσταση των καρωτίδων σε πραγματικό χρόνο. Με το triplex καρωτίδων εξετάζουμε την ανατομία και την πορεία του κάθε αγγείου, τη ροή του αίματος προς τον εγκέφαλο, την ύπαρξη αθηρωματικών πλακών και την έκταση, το μέγεθος, την υφή και τη σύνθεση της αθηρωματικής πλάκας. Επίσης μπορούμε να απεικονίσουμε τυχόν στένωση και να υπολογίσουμε με μεγάλη ακρίβεια το ποσοστό της στένωσης, είτε με μέτρηση του ποσοστού του ελεύθερου αυλού, είτε με βάση την ανάλυση του φάσματος και των ταχυτήτων της ροής του αίματος.

Εάν οι πληροφορίες που θα ληφθούν με την εξέταση αυτή είναι επαρκείς τότε είναι πιθανό ότι δεν θα διενεργηθούν περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις. Εάν με την εξέταση διαπιστωθεί σημαντική εναπόθεση πλάκας που προκαλεί σημαντική στένωση στην καρωτίδα αρτηρία μπορεί να χρειαστείτε ειδική αντιμετώπιση επιπρόσθετα της φαρμακευτικής αγωγής. Εάν χρειαστεί ειδική αντιμετώπιση, μπορεί να χρειαστεί να διενεργηθούν προηγουμένως περισσότερες εξετάσεις όπως:

• Αξονική αγγειογραφία (CTA)
• Μαγνητική αγγειογραφία (MRA)
• Ψηφιακή αγγειογραφία (DSA)

Ποια η αντιμετώπιση

Εδώ θα πρέπει να επαναλάβουμε πως ένα ποσοστό στένωσης έως 50% δεν θεωρείται αιμοδυναμικά σημαντικό, δεν διαταράσσει δηλαδή σοβαρά την αιμάτωση του εγκεφάλου και ως εκ τούτου αντιμετωπίζεται μόνο φαρμακευτικά, ενώ όσο αυξάνεται αυτό το ποσοστό και ιδίως όταν ξεπεράσει το 70-80 % τότε αρχίζει η πιθανότητα μιας επεμβατικής ή χειρουργικής αντιμετώπισης της στένωσης είτε με καρωτιδική ενδαρτηρεκτομή είτε με καρωτιδική
αγγειοπλαστική με τοποθέτηση stent.

Συμπερασματικά

• Στενώσεις 70-99% πρέπει να αντιμετωπιστούν χειρουργικά.
• Στενώσεις 50-69% αντιμετωπίζονται συντηρητικά με αντιαιμοπεταλιακά εκτός εάν η αθηρωματική πλάκα είναι μαλακή με παρουσία έλκους ή ενδοπλακικής αιμορραγίας ή όταν ο ασθενής έχει κάνει εγκεφαλικό χωρίς σημαντικό υπόλειμμα.
• Στενώσεις 30-49% χρήζουν συντηρητικής αντιμετώπισης των παραγόντων κινδύνου και μπορούμε να δώσουμε αντιαιμοπεταλιακά μόνο για καρδιολογικούς λόγους.
• Σε πλήρη απόφραξη η αντιμετώπιση είναι συντηρητική.

Επιμέλεια κειμένου:
Λάππας Ιωάννης- Ιατρός Ακτινολόγος