Αλλεργία – Αναφυλαξία

Με τον όρο αλλεργία εννοείται η παθολογική κατάσταση κατά την οποία ο οργανισμός αντιδρά απέναντι σε αβλαβείς περιβαλλοντικές ουσίες, που ονομάζονται αλλεργιογόνα.

Αλλεργίες μπορεί να εκδηλωθούν σε κάθε όργανο, με συνηθέστερα το δέρμα και τους βλεννογόνους.

Εξηγήσεις των όρων που χρησιμοποιούνται συχνά στην αλλεργία

• Ευαισθησία: Φυσιολογική απόκριση σε κάποιο ερέθισμα
• Υπερευαισθησία: Υπερβολικά ισχυρή απόκριση σε κάποιο ερέθισμα
• Ευαισθητοποίηση: Ανάπτυξη υπερβολικής ευαισθησίας μετά από επαναλαμβανόμενη έκθεση
• Αλλεργία: Ανοσολογικά επαγομένη υπερευαισθησία που οδηγεί σε ασθένεια.
• Αναφυλαξία: Σοβαρή, επικίνδυνη για τη ζωή, γενικευμένη ή συστημική αντίδραση υπερευαισθησίας.

Η ανακάλυψη της IgE και η κατανόηση της ΙgΕ-επαγόμενης φλεγμονής, του αλλεργικού άσθματος και της ρινο-επιπεφυκίτιδας, της τροφικής αλλεργίας και του εκζέματος, έχει προσφέρει σημαντικότατη διάγνωση και αντιμετώπιση της αλλεργίας.

Η αναφυλαξία είναι μια σοβαρή αλλεργική αντίδραση που αρχίζει αιφνίδια και μπορεί να προκαλέσει θάνατο. Η αναφυλαξία συνήθως παρουσιάζει διάφορα συμπτώματα που συμπεριλαμβάνουν εξανθήματα με κνησμό, οίδημα του λαιμού και χαμηλή αρτηριακή πίεση. Τα συνήθη αίτια περιλαμβάνουν δαγκώματα από έντομα, κατανάλωση τροφίμων και λήψη φαρμάκων τα οποία μπορεί να προκαλέσουν την απελευθέρωση παραγόντων από ορισμένα είδη λευκών αιμοσφαιρίων (μαστοκύτταρα). Οι παράγοντες αυτοί είναι ουσίες που μπορούν να ξεκινήσουν μια αλλεργική αντίδραση ή να την οξύνουν. Η απελευθέρωσή τους μπορεί να προκληθεί είτε από αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος ή από κάποια άλλη αιτία που δεν σχετίζεται με το ανοσοποιητικό σύστημα. Η διάγνωση της αναφυλαξίας γίνεται βάσει των συμπτωμάτων και των ευρημάτων του ατόμου.

Ευρήματα και συμπτώματα

Τα συμπτώματα εμφανίζονται κατά μέσο όρο σε διάστημα 5 με 30  λεπτών αν η αιτία πρόκλησής τους είναι κάποια ουσία που εισέρχεται στο σώμα απευθείας από την κυκλοφορία του αίματος (ενδοφλέβια). Αν η αιτία είναι η κατανάλωση κάποιου φαγητού, το μέσο διάστημα είναι 2 ώρες. Οι συχνότερες περιοχές που προσβάλλονται είναι: το δέρμα (80–90%), οι πνεύμονες και οι αναπνευστικοί οδοί (70%), το στομάχι και τα έντερα (30–45%), η καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία (10–45%), και το κεντρικό νευρικό σύστημα (10–15%). Συνήθως συμμετέχουν δύο ή περισσότερα από αυτά τα συστήματα.

Ιδιοπαθής αναφυλαξία

Είναι η αναφυλαξία που δεν μπορεί να αποδοθεί σε κανένα αλλεργικό παράγοντα.

Παράγοντες κινδύνου

Οι άνθρωποι με ατοπικές ασθένειες όπως είναι το άσθμα, η δερματίτιδα ή η αλλεργική ρινίτιδα διατρέχουν υψηλό κίνδυνο αναφυλαξίας λόγω τροφίμων, λατέξ και σκιαγραφικών παραγόντων. Επίσης διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από την ενδοφλέβια χορήγηση φαρμάκων ή τα τσιμπήματα. Μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε παιδιά με αναφυλαξία ανακάλυψε ότι το 60% είχε ιστορικό προηγούμενων ατοπικών ασθενειών. Πάνω από το 90% των παιδιών που πεθαίνουν από αναφυλαξία πάσχουν από άσθμα. Όσοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν διαταραχές που προκαλούνται από τον εξαιρετικά μεγάλο αριθμό μαστοκυττάρων στους ιστούς τους (μαστοκυττάρωση). Όσο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα περάσει από την προηγούμενη έκθεση στον παράγοντα που προκαλεί την αναφυλαξία, τόσο μικρότερος είναι ο κίνδυνος κάποιας νέας αντίδρασης.

Διάγνωση

Όταν οποιοδήποτε από τα ακόλουθα τρία παρατηρηθεί εντός λίγων λεπτών/ωρών από την έκθεση σε κάποιο αλλεργιογόνο, είναι πολύ πιθανό ότι το άτομο έχει αναφυλαξία:

1. Δερματικός ερεθισμό ή ερεθισμός των βλεννογόνων ιστών, και είτε αναπνευστική δυσχέρεια είτε χαμηλή αρτηριακή πίεση
2. Δύο ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:-
   α. Δερματικός ερεθισμός ή βλέννα
   β. Αναπνευστική δυσχέρεια
   γ. Χαμηλή αρτηριακή πίεση
   δ. Γαστρεντερικά συμπτώματα

3. Χαμηλή αρτηριακή πίεση μετά από έκθεση σε γνωστό αλλεργιογόνο

Εάν ένα άτομο έχει κακή αντίδραση σε τσίμπημα εντόμου ή σε φαρμακευτική αγωγή, ενδεχομένως να ενδείκνυνται αιματολογικές εξετάσεις για τρυπτάση ή ισταμίνη (απελευθερώνεται από τα μαστοκύτταρα) για την διάγνωση της αναφυλαξίας. Ωστόσο, αυτές οι εξετάσεις δεν είναι πολύ κατατοπιστικές εάν το αίτιο έγκειται σε τρόφιμο ή εάν το άτομο έχει φυσιολογική αρτηριακή πίεση, και δεν μπορεί να αποκλειστεί η διάγνωση της αναφυλαξίας.

Κατηγορίες

Υπάρχουν τρεις κύριες κατηγορίες αναφυλαξίας.:

Το αναφυλακτικό σοκ , προκαλεί χαμηλή αρτηριακή πίεση που είναι τουλάχιστον 30% χαμηλότερη από την κανονική πίεση του αίματος του ατόμου ή κάτω από το 30% των φυσιολογικών τιμών.

Η διφασική αναφυλαξία όταν τα συμπτώματα επιστρέψουν μέσα σε 1 έως 72 ώρες, ακόμα κι εάν το άτομο δεν είχε νέα επαφή με το αλλεργιογόνο που προκάλεσε την πρώτη αντίδραση.

Μη ανοσολογική αναφυλαξία οφείλεται σε άμεση ζημιά των σιτευτικών κυττάρων (αποκοκκίωση μαστοκυττάρων ).

Αλλεργικά τεστ

Τα αλλεργικά τεστ μπορούν να βοηθήσουν να προσδιοριστεί το αίτιο της αναφυλακτικής αντίδρασης ενός ατόμου.

Δερματικά τεστ αλλεργίας (όπως τα δερματικά τεστ επικόλλησης)είναι διαθέσιμα για ορισμένες τροφές και δηλητηριώδεις ουσίες.

Οι αιματολογικές εξετάσεις, όπως γενική εξέταση αίματος, ολική IgE, Rast test είναι χρήσιμες για να επιβεβαιωθεί αλλεργία .

Μη ανοσολογικές μορφές αναφυλαξίαςμπορούν να διαγνωστούν μόνο με τον έλεγχο του ιατρικού ιστορικού του ατόμου ή εκθέτοντας το άτομο σε αλλεργιογόνο που μπορεί να είχε προκαλέσει.

Κυριάκος Κοτσυφάκης,
Βιολόγος, Διδάκτωρ Φαρμακευτικής Χημείας
Κοσμοιατρική, Υπεύθυνος Βιοπαθολογικού Εργαστηρίου.